1 Nisan 1947’de Kırıkkale’nin Keskin ilçesine bağlı Armutlu köyünde doğdu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdikten sonra doktorasını Atatürk Üniversitesinde sosyoloji alanında tamamladı. Atatürk Üniversitesinde öğretim üyeliği yaptı ve sosyoloji doçenti unvanını elde etti. Devlet Planlama Teşkilatında görev aldıktan sonra Kırıkkale Üniversitesinin kurucu rektörü oldu. Emekli olduktan sonra Ankara Sosyal Araştırmalar Merkezini kurdu. Ardından siyasete atılarak AK Parti’den milletvekili seçildi ve hükûmetlerde bakan ve Başbakan Yardımcısı olarak görev yaptı. Uzun bir siyasi kariyerin yanı sıra akademik alanda da önemli bir yer edinen Atalay, farklı görevlerde ülkesine hizmet etmiş bir dev-let adamı ve akademisyendir.